قرص دونپزیل (Donepezil) چیست؟

 قرص دونپزیل (Donepezil) یا دنپزیل با نام تجاری: آریسپت از داروهای تجویزی مهار کننده کولین استراز (مسدود کننده آنزیم) است که با ایجاد تعادل در برخی مواد طبیعی (انتقال دهنده های عصبی) در مغز عمل کرده و به بهبود عملکرد ذهنی در افراد مبتلا به آلزایمر کمک می کند.

موارد مصرف قرص دونپزیل (Donepezil)

دونپزیل برای بیماران مبتلا به آلزایمر و برای درمان گیجی و سردرگمی (زوال عقل) وابسته به آلزایمر تجویز می شود.

این دارو بیماری آلزایمر را درمان نمی کند بلکه به بهبود حافظه، آگاهی و عملکرد ذهنی فرد بیمار کمک می کند و به مرور زمان بیماری آلزایمر – حتی در بیمارانی که از این دارو استفاده می کنند – بدتر می شود.

لازم به ذکر است تاثیر دونپزیل در همه بیماران یکسان نمی باشد، برخی افراد با مصرف این دارو از نظر عملکرد ذهنی بهبود یافته و در برخی دیگر اثری نداشته و حتی ممکن است تاثیر منفی روی عملکرد ذهنی داشته باشد.

این دارو برای درمان بیماری های اسکیزوفرنی، اختلال کمبود توجه و اختلال شناختی خفیف نیز تست شده و طبق نتایج یک مطالعه اثر خوبی در بهبود گفتار کودکان اوتیسم داشته است.

نکته مهم: داروی دونپزیل ممکن است با اسامی تجاری گوناگونی در بازار عرضه شود که در این مطلب تنها به یکی از آن ها اشاره شده است.

نحوه مصرف دنپزیل دونپزیل

دونپزیل به صورت خوراکی با یا بدون غذا طبق دستور پزشک – که معمولا 1 بار در روز درست قبل از خواب می باشد – مصرف می شود.

بهترین زمان مصرف دونپزیل شب ها قبل از خواب است اما اگر در دوره مصرف دچار مشکل خواب (بی خوابی) شده اید درباره تغییر زمان مصرف دارو به صبح با پزشک مشورت کنید.

از خرد کردن، شکستن یا جویدن قرص اجتناب کنید.

دوز مصرف دونپزیل با توجه به شرایط پزشکی بیمار و واکنش بدن به درمان توسط پزشک تعیین می شود.

برای کاهش عوارض جانبی این دارو – از جمله تهوع و اسهال – پزشک معمولا از دوز کم شروع کرده و به مرور طی هفته ها و ماه های بعد دوز مصرف را افزایش می دهد.

از افزایش یا کاهش دوز بدون مشورت با پزشک اجتناب کنید.

حتی اگر بعد از مدتی احساس بهتری دارید از قطع مصرف دونپزیل بدون مشورت با پزشک اجتناب کنید.

در صورتی که به مدت 7 روز متوالی یا بیشتر، دارو را مصرف نکرده اید قبل از شروع مجدد با پزشک مشورت کنید، ممکن است پزشک دوباره از دوز کمتر شروع کند.

اثربخشی کامل دونپزیل ممکن است چند هفته طول بکشد. در صورت تشدید وضعیت به پزشک اطلاع دهید.

عوارض قرص دونپزیل

در صورت بروز علائم اآلرژیک بعد از مصرف دونپزیل از جمله کهیر، مشکل تنفسی، ورم صورت، لب ها، زبان یا گلو با اورژانس تماس بگیرید.

اگر بعد از مصرف این دارو دچار عوارض جانبی زیر شده اید با پزشک تماس بگیرید:

• ضربان قلب آهسته
• احساس سبکی سر مانند حالت غش کردن
• سوزش سر دل، تهوع، استفراغ یا درد معده تشدید شده یا جدید
• تشنج
• درد یا مشکل ادراری
• مشکلات تنفسی تشدید شده یا جدید
• علائم خونریزی معده مانند مدفعوع خونی یا قیری، سرفه خونی، استفراغ شبیه تفاله قهوه

برخی عوارض جانبی شایع دونپزیل عبارتند از:

• حالت تهوع، استفراغ، اسهال
• کاهش اشتها
• درد عضلانی
• مشکلات خواب (بی خوابی)
• احساس خستگی

موارد ذکر شده لیست کامل عوارض جانبی دونپزیل نمی باشد، توصیه می شود در صورت مشاهده هر گونه علائم مشکوک با پزشک مشورت کنید.

موارد احتیاطی مصرف دنپزیل دونپزیل

• قبل از مصرف دونپزیل در صورتی که به این دارو آلرژی دارید یا از هر گونه حساسیت دیگر رنج می برید به پزشک اطلاع دهید.
• قبل از مصرف سابقه پزشکی خود را در اختیار پزشک قرار دهید به خصوص اگر از مشکلات یا بیماری های زیر رنج برده اید:

– مشکلات تنفسی مانند آسم، بیماری انسدادی مزمن ریوی
– غش کردن
– تشنج
– بیماری های روده ای و معده مانند زخم یا خونریزی
– مشکل ادراری مانند پروستات بزرگ شده
– بیماری ریتم قلبی
– بیماری کبدی یا کلیوی

• این دارو ممکن است باعث سرگیجه و خواب آلودگی شود و مصرف الکل یا ماری جوانا می تواند آن را تشدید کند. تا زمانی که تحت تاثیر دارو هستید از رانندگی، کار با ماشین آلات سنگین و هر کاری که نیاز به هوشیاری کامل دارد اجتناب کنید.
• در صورت اعتیاد به ماری جوانا با پزشک مشورت کنید.
• دونپزیل ممکن است باعث بروز اختلال طولانی شدن زمان QT شود که روی ریتم قلب اثر می گذارد و در برخی موارد نادر ممکن است به ضربان قلب سریع یا نامنظم کشنده یا علائم دیگر مانند سرگیجه شدید و خستگی منجر شده و لازم است به اورژانس مراجعه شود.
• ابتلا به برخی بیماری های خاص یا مصرف برخی داروها ممکن است خطر طولانی شدن زمان QT را افزایش دهد. قبل از مصرف دونپزیل لیست داروهای مصرفی خود را در اختیار پزشک قرار داده و در صورتی که به مشکلات قلبی خاص (نارسایی قلبی، ضربان قلب کند، طولانی شدن زمان QT در EKG) مبتلا بوده یا سابقه خانوادگی ابتلا به مشکلات قلبی خاص ( از جمله طولانی شدن زمان QT در EKG و مرگ و میر ناشی از بیماری قلبی) دارید به پزشک اطلاع دهید.
• پایین بودن سطح پتاسیم یا منیزیم در خون نیز خطر ابتلا به اختلال طولانی شدن زمان QT را افزایش می دهد به خصوص اگر داروهای خاص مانند دیورتیک ها مصرف می کنید یا دچار تعریق شدید، اسهال یا استفراغ هستید.
• قبل از عمل جراحی لیست داروهای خود را در اختیار پزشک یا دندانپزشک قرار دهید.
• افراد مسن نسبت به برخی عوارض جانبی این دارو به خصوص طولانی شدن QT حساس تر هستند.

دونپزیل در بارداری

مصرف دونپزیل در دوران بارداری تنها در مواقعی که واقعا نیاز است و زیر نظر پزشک امکان پذیر است.

دونپزیل در شیردهی

هنوز مشخص نشده دونپزیل به شیر مادر منتقل می شود یا خیر. قبل از شیردهی حتما با پزشک مشورت کنید.

قرص دونپزیل (Donepezil)

تداخل دارویی دونپزیل

دونپزیل با داروهای ضد کولینرژیک تداخل دارد و نباید با هم مصرف شوند، از جمله این داروها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بنزتروپین
• آتروپین
• تری هگزیفنیدیل

مصرف همزمان دونپزیل و داروهای زیر باعث افزایش آنزیم های کبدی شده و اثر دونپزیل را کاهش می دهند:

• فنوباربیتال
• فنی توئین
• ریفامپین
• کاربامازپین
• دگزامتازون

مصرف همزمان دونپزیل با داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی خطر بروز زخم معده را افزایش می دهد، قبل از مصرف داروهای زیر با پزشک مشورت کنید:

• آسپرین
• ایبوپروفن
• ناپروکسن
• سلکوکسیب
• دیکلوفناک
• ایندومتاسین
• ملوکسیسکام
•  و غیره

نکته: برخی داروهای تجویزی یا بدون نسخه حاوی مقداری آسپرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن هستند، قبل از مصرف هر گونه دارو برچسب آن را مطالعه کنید.

توجه: به مصرف آسپرین با دوز کم که توسط پزشک و برای جلوگیری از حمله قلبی یا سکته مغزی تجویز شده – معمولا دوزهای بین 81 تا 325 میلی گرم در روز – ادامه دهید.

توجه: موارد ذکر شده در بالا کامل نمی باشد و داروهای ذکر شده ممکن است با اسامی تجاری دیگری عرضه شده باشد، بنابراین برای جلوگیری از هر گونه تداخل دارویی توصیه می شود قبل از مصرف دونپزیل حتما پزشک را از لیست تمام داروهای مصرفی شیمیایی و گیاهی، مکمل ها، ویتامین ها و غیره مطلع کنید.

دوز مصرف دونپزیل

دونپزیل یک داروی تجویزی است و دوز مصرف آن تنها توسط پزشک و با توجه به شرایط پزشکی بیمار تعیین می شود، از مصرف خودسرانه یا کاهش و افزایش مصرف این دارو اجتناب کنید و حتما قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید.

این دارو معمولا 1 بار در روز توسط پزشک تجویز می شود.

در آلزایمر خفیف تا متوسط پزشک معمولا از دوز کم دارو – 5 میلی گرم 1 بار در روز – شروع کرده و طی 4 تا 6 هفته دوز مصرف را به 10 میلی گرم و 1 بار در روز افزایش می دهد.

در آلزایمر متوسط تا شدید پزشک ممکن است بعد از حداقل 3 ماه مصرف روزانه دوز 10 میلی گرم، دوز مصرف را افزایش دهد.

در صورت فراموش کردن دونپزیل به محض یادآوری آن را مصرف کنید اما اگر زمان زیادی گذشته تا نوبت بعدی منتظر بمانید و از دو برابر کردن مقدار دارو اجتناب کنید.

عوارض مصرف دونپزیل 

در صورت مصرف بیش از حد دونپزیل و بروز مشکلات تنفسی یا غش کردن بیمار به اورژانس مراجعه کنید. برخی علائم مصرف بیش از دونپزیل عبارتند از:

• استفراغ
• سرازیر شدن بزاق دهان
• تعریق
• حالت تهوع
• غش کردن
• تشنج
• ضربان قلب آهسته
• مشکل تنفسی، تنفس کم عمق
• تاری دید
• ضعف عضلانی

اشکال دارویی دونپزیل

قرص رمودون 10 میلی گرم
قرص آلزاکیم 5 میلی گرم
قرص دونپزیل 5 و 10 میلی گرم
قرص دانپزیل 5 میلی گرم
قرص دونپت 5 و 10 میلی گرم
قرص یاسنال 5 و 10 میلی گرم
قرص آریسپت 5 و 10 میلی گرم
قرص آلپزیل 5 و 10 میلی گرم
قرص آریسپتین 5 و 10 میلی گرم
قرص دنپزیل 5 و 10 میلی گرم
قرص آلزتریت 5 و 10 میلی گرم

بیشتر بخوانید: قرص هیدروکسی کلروکین(Hydroxychloroquine)

منابع: webmd – drugs – everydayhealth